हरीशप्रसाद भट्ट
सुदुरपश्चिम पुर्वमा कर्णाली नदी र पश्चिममा महाकाली ले घेरिएको सुन्दर र देशको महत्वपुर्ण भूभाग हो । देश राजनीतिक सङ्क्रमणबाट गुज्रिरहेको सताब्दि पुग्न आँट्यो, यहि बेला संसारले विकास, विज्ञान र प्रविधिको मामलामा हामीलाई अरु केहि दशक पछि छोडिदिएको छ । भुगोलमा सानो भएर पनि देशको आर्थिक सम्बृद्धीमा आधाबढी योगदान गर्न सक्ने हैसियत भएको सुदुरपश्चिम कहिल्यै राज्यका सञ्चालकहरुको नजरमा परेन । यहाँको विकास र श्रोतसाधनहरुको उपयोगकालागि कुनै वैज्ञानिक अध्ययन भएनन । प्राज्ञिक र राजनीतिक चेतना जनस्तरमा अझै पुग्न सकेको छैन । दुनियाँ ईन्टरनेटबाट अन्तरिक्षको अध्ययन गरिरहेका बेला हाम्रो शुदुरपश्चिमले भोकमरी, विभेद, अन्धविश्वास, गरिबी र घृणित राजनीतिक खिचातानीसंग जुधिरहेको छ । यहाँको भूगोल र प्रकृति आफैमा वरदान हो । पर्यटन तथा अन्य उद्द्योगहरुको बरोबरी सम्भावना छ । गणतात्रिक नेपालले संघिय संरचनामा छुट्टै प्रदेश समेत घोषणा गरिसकेको अवस्थामा यहाँको भूगोल, प्रकृति र समाजको वैज्ञानिक अध्ययन जरुरी छ । साँच्चै नै संघिय एकाईहरुलाई आत्मनिर्भर, विकसित र शान्त सम्बृद्ध बनाउँदै राष्ट्रिय लक्ष्य हाँसिल गर्न शुदुरपश्चिमको वातावरण, भूगोल, उर्जा र पर्यटन उद्योगको प्राज्ञिक अध्ययन र वहस सुरु गर्नु पर्छ । शुदुरपश्चिम कृषि र पर्यटनकालागि उत्तिकै महत्वपूर्ण र उपयुक्त ठाँउ हो । शुदुरपश्चिममा उत्तर पश्चिमी क्षेत्रबाट आउने मनसुनि वायुले गर्दा अधिकांस समय मौसमी वर्षा भईरहन्छ । यसकारण पनि अरु क्षेत्रभन्दा कम सुख्खा रहने गर्छ । गर्मी मौसममा भने भारतीय मरुभूमीबाट पश्चिम तरार्इ्तिर बहने तातो हावा -लू_ चल्नाले भने समस्या निम्त्याएको हुन्छ । न त शासनसत्ता सञ्चालक ले यहाँका समस्या सुनेका छन न त यहाँका विशेषता बारे नै उनिहरु जानकार छन । जिल्ला विकास समितीहरुको क्षेत्रिय सञ्जाल (सन २००३) ले तयार पारेको प्रतिवेदनलाई आधार मान्ने हो भने सुदुरपश्चिममा १,६९६,४६१ किलो जडिबुटी उत्पादन हुन्छ जसमा १६ लाख किलो प्रतिवर्ष त बहुमुल्य यार्सागुम्बा मात्रै उत्पादन हुँदो रहेछ । जडीबुटी मात्रै नभएर थुप्रै अरु क्षेत्रमा सम्भावना बोकेपनि हामीले आर्थिक सम्बृद्धीको सुरुवात सम्त भएको देख्न सकेका छैनौँ ।
वातावरणमैत्रि उर्जा
अहिलेको युगमा सम्बृद्धीको पहिलो सुचक भनेको उर्जालाई लिने गरिन्छ । खासगरि पेट्रोलियम पधार्थ सकिँदै गएको छ । आणविक लगायतका उर्जा अविकसित देशको पहुँचमा छैनन र उपयुक्त पनि छैनन । यस्ता ईन्धनको रुपमा प्रयोग हुने उर्जाश्रोतहरुले वातावरण लाई पनि हानि पुर्याँउछन । कमजोर व्यवस्थापन र कम श्रोतसाधनहरु भएर पनि वातावरणमैत्रि तरिकाले उर्जा उत्पादनको काम गर्नसकिन्छ । विकासका गतिवीधिहरु गर्न समेत उर्जा लाई पुर्वाधारको रुपमा लिने गरिन्छ । उर्जाका श्रोतहरु मध्ये अधिकांस नविकरणीय उर्जाका श्रोतहरुनै वातावरणमैत्रि उर्जाका श्रोत हुन् । ति सबै उर्जाका श्रोतहरु
